Ekonomi Haberlerini Okurken Zorlanıyorsanız, Bu Terimler Çok İşinize Yarayacak

Gündemi yakından takip etmek için ekonomi haberlerini okurken karşınıza bilmediğiniz kavramlar çıkıyor mu?

“Bankacılık kaynaklarından edinilen bilgiye göre Merkez Bankası bünyesinde TL karşılığı altın swap piyasası açılacak.”

Yukarıda okuduğunuz cümle size ne ifade ediyor? Hiçbir şey mi? Yalnız değilsiniz. Türkiye gibi oldukça yoğun bir gündeme sahip, özellikle finansal gelişmelerin gündelik hayatı doğrudan etkileme potansiyelinin yüksek olduğu bir ülkede yaşarken, insan her gün yepyeni bir kavramla tanışmak, kelime dağarcığını geliştirmek zorunda kalabiliyor.

Gündemi takip etmek ve ekonomi haberlerini okurken zorlanmamak için bilmeniz gereken en önemli ekonomi terimlerini A’dan Z’ye sizin için derledik;

Açık Piyasa İşlemleri (APİ) nedir?

Merkez bankalarının para politikası araç gruplarından biridir. Finansal piyasalarda merkez bankalarının finansal aktörlerle yapmış oldukları borç alma ve verme işlemlerine denir. Bu nedenle piyasaya geçici olarak likidite olarak verilmesi veya piyasadan geçici olarak likidite çekilmesine neden olur. Para arzının bileşenlerinden olan ve merkez bankasının yaratmış olduğu rezerv paranın miktarının yönetilmesi ile ilgili para politikası araçları grubudur.

Akreditif nedir?

Akreditif, bir malı ihraç veya ithal ederken, malın bedelini, kararlaştırılan şartların yerine gelmesi halinde ödeneceğinin teminatıdır. Akreditif işlemleri, finans kurumlarının aracılığıyla yapılmaktadır ve ihracatçı için yetkili bankaya gönderilen teminat mektubunu kapsar.

Arbitraj nedir?

Finans teorisinde arbitraj aynı ya da farklı finansal piyasalarda işlem gören finansal ürünlerin olması gereken fiyatıyla işlem gören fiyatı arasında bir fark olduğunda ortaya çıkar. Böyle bir durum olması halinde rasyonel yatırımcılar devreye girer ve fiyat farklılığının yarattığı avantajdan yararlanarak ilgili finansal varlığın fiyatının tekrar olması gereken seviyeye gelmesini sağlar.

Bono nedir?

Sabit getirili menkul kıymet türlerindendir. Vadesi 1 yıldan kısadır. Özel veya kamu şirketleri tarafından kısa vadeli borçlanma amacıyla ihraç edilir. Ülkelerin merkezi yönetimlerince ihraç edilenlerine hazine bonosu denir.

Artık fiziksel olarak basılmayan bono, tamamen kaydi olarak ihraç edilir.

Broker nedir?

Finansal piyasalarda işlem yapan tarafların sadece emrini ilgili piyasalara ileten gerçek kişi veya finansal aracıya denir.

Broker tüm finansal işlemleri hep müşterileri adına gerçekleştirir. Kendi adına başka finansal kurumlarla veya müşterilerle işlem yapamaz.

Ülkemizde sadece emir iletimine aracılık faaliyet izni olan aracı kurumlar, kurumsal brokerlere örnek olarak gösterilebilir.

Cari Denge nedir?

Ödemeler dengesinin ana kısımlarından biridir. Bir ülkenin diğer ülkelerle yapmış olduğu her türlü ticareti gösterir.

Alt başlıklarını dış ticaret dengesi (mal dengesi), hizmetler dengesi ve net dış alem ve faktör gelirleri (NDAFG) olarak isimlendirilebilir.

Dış ticaret dengesi mal ihracat ve ithalat tutarları arasındaki farktır. Eğer ihracat ithalattan fazla ise dış ticaret fazlası, aksi durumda ise dış ticaret açığı oluşur.

Bir ülke cari açık vermişse yurt dışından sermaye girişi olmuş ya da var olan döviz rezervleri kullanılmış, eğer cari fazla vermişse yurt dışına sermaye yatırımı olmuş veya döviz rezervleri artmış demektir.

Dalgalı kur nedir?

Dışsal ve reel sektörden gelen şoklara dirençli dalgalı kur sistemi gün içinde sürekli olarak yeniden belirlenir.

Deflasyon nedir?

Belirli bir dönemde fiyatlar genel seviyesinde görülen düşüşlere deflasyon (negatif enflasyon) denir. Ancak her düşüş deflasyon olarak adlandırılamaz. Deflasyondan söz edebilmek için fiyat düşüşlerinin birbirini izleyen dönemler boyunca ama az ama çok olarak devam etmesidir, yani süreklilik göstermesidir.

Deflasyon hesaplaması için mal ve hizmetler (ürünler) ile bunların ağırlıklarından oluşan bir sepet oluşturulur. Burada dikkat edilmesi gereken bu sepetin tüm ürünleri kapsamadığı gibi, sepeti oluşturan ürünlerin ağırlıkları da birbirlerine eşit olmadığıdır.

Devalüasyon nedir?

Bir döviz cinsinin başka bir döviz cinsine ya da genel olarak diğer döviz cinslerine karşı değer kaybetmesidir. Karşıtı revalüasyondur.

Dalgalı kur rejiminin uygulandığı ülkelerde devalüasyonlar günlük ve anlık olarak değişimler olarak yaşanabilir. Sabit çıpa, yönetilen dalgalanma veya yatay bantlar rejimine sahip ülkelerde devalüasyonlar anlık veya günlük olarak değil, ilgili ülkenin parasıyla ilgili değer kaybetme baskılarının söz konusu olmasıyla etkileri genellikle çok büyük olan ani değişiklikler şeklinde olur. 1994 krizi ile 2001 krizinden sonra Türk lirasında görülen hızlıca değer kayıpları bu anlamda örnek olarak verilebilir.

Enflasyon nedir?

Birbirini izleyen dönemler boyunca fiyatlar genel seviyesindeki yükselişe enflasyon denir.

Ancak her yükseliş enflasyon olarak adlandırılamaz. Enflasyondan söz edebilmek için fiyat yükselişlerinin birbirini izleyen dönemler boyunca ama az ama çok olarak devam etmesi, yani süreklilik göstermesi gerekir.

Eurobond nedir?

Eurobond; kurum, şirket veya devlet tarafından yabancı para cinsinden yurtdışına ihraç edilen uzun vadeli, kupon ödemeli tahvillerdir. YP ve TL mevduat faizlerinin düştüğü bir ortamda yüksek getiri sağlar.

Faiz nedir?

Bugün tüketmeyip tasarruf etmek amacıyla ödünç verilen veya başka bir amaçla kullanılmayıp başkasına ödünç verilen tutarlar için istenen bedele faiz, bunun oransal ifadesine de faiz oranı denir. Paranın zaman değerini belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Diğerleri ise beklenen getiri oranı ve sermaye maliyetidir.

Faiz oranı; dönemsel faiz oranı, yıllık basit faiz oranı veya bileşik faiz oranı olarak ifade edilebilir. Dönemsel faiz oranı belirli bir dönemin sonunda ödenecek veya tahsil edilecek olan faiz tutarını belirlemekte kullanılır. Yıllık basit faiz oranı dönemsel faiz oranının bir yılın tamamı için hesaplanan faiz oranıdır. Bileşik faiz oranı, birbirini izleyen birkaç eşdeğer dönem boyunca anapara ve faiz tutarlarının sürekli borçlanılması veya borç verilmesi durumunda elde edilecek kümüle faiz tutarını tespit etmek amacıyla kullanılan faiz oranıdır.

Konsolidasyon nedir?

Uluslararası borçlanma işlemlerinde, borçlu bankanın veya doğrudan doğruya borçlu olan devletin alacaklı olan kurum ya da devletle anlaşarak, borcun vadesinin daha ileri bir tarihe ertelenmesine, borcun vadesinin uzatılmasına ya da yeniden yapılandırılmasına konsolidasyon denir.

Likidite nedir?

Likidite, yükümlülükleri zamanında eksiksiz olarak karşılama gücüdür. Ya da vadesi gelen bir borcunuzu başka bir kaynaktan kolaylıkla borç alarak ödeyebilme gücü olarak da tanımlanabilir.

Bunların yanında sahip olunan varlıkların gerektiğinde hızlı bir biçimde ve piyasa fiyatına yakın düzeylerden elden çıkarabilme imkanıdır. Bu üçünü tek tek veya hepsini bir arada yapabilme gücü varsa likidite problemi yok demektir.

Makas (Spread) nedir?

Hem yatırım araçlarının veya finansal ürünlerin alım fiyatları ile satım fiyatları arasındaki farkı, hem de kredi faiz oranlarıyla veya sabit getirili menkul kıymetlerin getiri oranları ile risksiz getiri oranları arasındaki farkı gösterir.

Nominal Değer nedir?

Bir kıymetin üzerinde yazan değerdir. Örneğin, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan her bir devlet iç borçlanma senedinin (DİBS) nominal değeri, üzerinde fiilen yazan değer olan 100 TL'dir. Benzer şekilde 200 TL banknotun nominal değeri üzerinde yazan değer olan 200’dir.

Opsiyon nedir?

Belirli bir finansal varlık ya da emtiayı (dayanak varlık) taraflarca tespit edilen bir fiyattan (kullanım fiyatı) ileri bir tarihte alma ya da satma hakkı veren türev işlemdir.

Opsiyon işleminde doğrudan dayanak varlığın alınması ya da satılması değil, alım ya da satım hakkının alınıp satılması söz konusudur. Opsiyon işlemlerinde alıcının vadede sözleşmeden vazgeçme hakkı vardır. Ama alıcı satın almış olduğu hakkı kullanmak isterse satıcı alıcının almış olduğu hak kullanımına göre dayanak varlığı kullanım fiyatından almak ya da satmak durumunda kalır.

Para Piyasaları nedir?

Vadesi bir yıldan kısa olan fonların el değiştirdiği finansal piyasa, para piyasası olarak adlandırılır. Bu tanıma göre örneğin T.C. Hazinesinin ihraç etmiş olduğu devlet iç borçlanma senetlerinden (DİBS) biri olan hazine bonoları para piyasası ürünü olurken, yatırım kredileri ve proje finansmanı kredileri vadeleri bir yıldan uzun oldukları için sermaye piyasası ürünü sayılır.

Revalüasyon nedir?

Dalgalı kur rejiminin uygulandığı ülkelerde revalüasyonlar günlük ve anlık değişimler olarak yaşanabilir.

Sabit Kur Rejimi nedir?

Sermaye Piyasaları nedir?

Vadesi en az bir yıl ve üzerinde olan fonların el değiştirdiği finansal piyasalar, sermaye piyasaları olarak adlandırılır. Bu tanımlamaya göre örneğin T.C. Hazinesinin ihraç etmiş olduğu devlet iç borçlanma senetlerinden (DİBS) biri olan, vadesi en az bir yıl olabilen devlet tahvilleri ile yatırım kredileri ve proje finansmanı kredileri, vadeleri bir yıldan uzun oldukları için sermaye piyasası ürünleri olarak kabul edilir.

Sterilizasyon nedir?

Merkez bankalarının, çeşitli nedenlerle oluşan para arzı artışlarının etkilerini dengelemek için uyguladıkları açık piyasa işlemlerine sterilizasyon denir. Örneğin; Merkez Bankası döviz satın aldığında para arzındaki artışı menkul değerler satışıyla piyasadan çekmeye çalışır ve döviz piyasasına yapılmış müdahaleyi böylelikle sterilize etmiş olur.

Swap nedir?

Dayanak varlıkların karşılıklı olarak el değiştirdiği türev sözleşmeler, swap grubu altında toplanır.

Bir swap işleminde karşılıklı iki döviz cinsi el değiştirebildiği gibi aynı para cinsinden faiz oranları da değişebilir. Ayrıca hem döviz türlerinin hem de faiz oranlarının karşılıklı el değiştirdiği swap sözleşmeleri vardır.

Bunların dışında herhangi bir döviz cinsinin faizi ile menkul kıymetin veya emtianın el değiştirdiği swap işlemleri de mevcuttur. İlave olarak taşınan dayanak varlığın her türlü riskinin el değiştirmesine imkân veren swaplar da mevcuttur.

Yatırım Fonları nedir?

Yatırım fonları, katılmaya gönüllü vatandaşlardan toplanan meblağların, yatırım şirketleri tarafından içinde hisse senedi, devlet tahvili, döviz, değerli maden ya da faiz getirili değerli kâğıt olacak şekilde oluşturduğu portföydür.

Zorunlu Karşılık Oranı (Munzam Karşılık) nedir?

Zorunlu karşılık oranı, mevduat kabul eden finansal kurumların mevduatlara karşılık olarak Merkez Bankası’nda kanunen bulundurmak zorunda olduğu orandır. Bu oran, yükümlülüklerin çeşidine, vadesine ve paranın birimine göre farklılaşabilir.

___

Burada yer alan yazılar, finansal bilgiler, birikim ve tasarruf önerileri, genel yorum ve tavsiyelerden oluşmakta olup yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım, birikim ya da tasarruf kararı verilmesi ve hareket edilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.