Sayılarla Dünyada ve Türkiye’de Girişimcilik

Bu yazı, Garanti BBVA katkılarıyla yayımlanan KOBİ Girişim dergisi için Galatasaray Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Volkan Demir’in yazdığı makaleden uyarlanarak kaleme alınmıştır.

Bu yazımda birçok ülkedeki şirket kurma sayısındaki değişim ve ülkemizdeki durum hakkında veriler paylaşarak, Dünya Bankası’nın iş yapma raporundan bazı örnekler vererek girişimcilik konusunu inceleyeceğim.

Dünya Bankası’nın Dünya Kalkınma Göstergeleri (World Development Indicators- WDI) verilerine göre 2017 ve 2018 yıllarında bazı ülkelerde şirket kurma sayılarındaki değişimi gösteren tablo aşağıda sunuluyor:

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin yayınladığı verilere göre ise 2020 yılında ülkemizde kurulan işletme sayıları şu şekilde:

• Limited Şirket: 87 bin 258
• Anonim Şirket: 14 bin 046
• Kooperatif: Bin 476
• Kolektif: 14

Dünya Bankası’nın iş yapma raporu

Kurulan işletmeler kadar iş yapma süreci de önemli bir unsuru teşkil ediyor. Dünya Bankası her yıl ülkelerde çeşitli konularda iş yapabilme kolaylığıyla ilgili rapor hazırlıyor. Bu rapor her yıl ‘Doing Business’ adıyla yayınlanıyor. Rapor şu içeriklerden oluşuyor: İşe başlama (iş kurma), Yapı izni alma, Elektrik bağlatma, Gayrimenkul edinme, Kredi alma, Şirketlerde azınlık haklarının korunması, Vergi Ödeme, Sözleşmeleri yerine getirme, Dış ticaret işlemleri (ihracat-ithalat), İflas süreci.

Mevcut regülasyonlar kapsamında işletmeleri iş yapabilme kolaylığına ve süreçlerine göre sıralayan  Doing Business 2020 Raporu Dünya Bankası tarafından her yıl olduğu gibi 2019 yılı için de yayınlandı. Bu yıl 17.si yayınlanan rapora göre 190 ülke içerisinde iş yapma kolaylığı bakımından ortalamada en yüksek puan alan yani iş yapmanın kolay olduğu ilk 10 ülke şöyle sıralandı:

1. Yeni Zelanda
2. Singapur
3. Hong Kong
4. Danimarka
5. Kore (Güney Kore)
6. ABD
7. Gürcistan
8. Birleşik Krallık
9. Norveç
10. İsveç

Bu rapora göre Türkiye 190 ülke arasında 33. sırada yer aldı. Türkiye’de iş yapma kolaylığıyla ilgili bazı özet bilgiler şu şekilde oldu:

İşe başlama (iş kurma) kolaylığı: Sıralamada: 78.- Prosedür sayısı: 7- Zaman: 7 gün

Yapı izni alma kolaylığı: Sıralamada: 59.- Prosedür sayısı: 18- Zaman: 103 gün

Elektrik bağlatma kolaylığı: Sıralamada: 60.- Prosedür sayısı: 4- Zaman: 55 gün

Gayrimenkul edinme kolaylığı: Sıralamada: 39.- Prosedür sayısı: 6- Zaman: 5 gün

Kredi alma kolaylığı: Sıralamada: 32.

Şirketlerde azınlık haklarının korunması: Sıralamada: 26.

Vergi ödeme kolaylığı: Sıralamada: 80.- (Yılda)Vergi Ödeme sayısı: 10- Zaman: 170 saat/yıl

Sözleşmeleri yerine getirme kolaylığı: Sıralamada: 19.

Dış ticaret işlemleri (ihracat-ithalat) kolaylığı: Sıralamada: 42.

İflas süreci: Sıralamada: 109.- Zaman: 5 yıl

Girişimcilere gelir vergisi teşviki

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 20. maddesiyle 10.02.2016 tarihinden itibaren ilk defa ticaret, ziraat veya serbest meslek faaliyeti nedeniyle vergi mükellefiyeti tesis ettiren kişilere üç yıl gelir vergisi teşviki getirildi. Buna göre, tam mükellef gerçek kişilerin, faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri bu kazançlarının 75 bin Türk lirasına kadar olan kısmı, gelir vergisinden istisna tutuluyor. Gelir vergisinden istisna tutulmanın bazı şartları bulunuyor:

• İşe başlama bildiriminin kanuni süresi içinde bildirilmiş̧ olması
• Kendi işinde bilfiil çalışılması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi
• Faaliyetin adi ortaklık veya şahıs şirketi bünyesinde yapılması halinde tüm ortakların işe başlama tarihi itibarıyla bu şartları taşıması
• Faaliyeti durdurulan veya faaliyetine devam eden bir işletmenin ya da mesleki faaliyetin eş veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan veya kayın hısımlarından devralınmamış olması (Ölüm nedeniyle faaliyetin eş ve çocuklar tarafından devralınması hali hariç olmak üzere)
• Mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olunmaması
• Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis ettirmesi
• Mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla 29 yaşını doldurmamış̧ olması

Anlaşılacağı üzere, vergi teşviki sadece gelir vergisi mükelleflerini kapsıyor. Şirket kurarak girişimci olmayı bekleyenlere bir istisna getirmiyor. Serbest meslek faaliyeti yapacaklara (genç ve küçük ticari işletmeler, avukat ve mali müşavirler) fayda sağlıyor.

Sonuç ve değerlendirme

Ülkemizde özellikle son yıllarda yapılan çalışmalar ve yasal düzenlemelerle birlikte sıralamadaki yerimiz oldukça ilerledi. İlgili bakanlıklar iş süreçleriyle ilgili raporları takip ediyor ve buna ilişkin eylem planları sunuyor. Özellikle şirket kurma prosedürlerinde gelişmeler oldukça ülkemizin önümüzdeki yıllarda bu sıralamada daha yukarılarda yer alması olası.

Ülkemizin ekonomik ve sosyal kalkınmasının temelinde ticari faaliyetleri artırmak yatıyor. Bu nedenle de girişimcilerin yapısal olarak önlerinin açılması orta ve uzun vadede kalkınmamıza olumlu katkı yapacaktır. Girişimcileri cesaretlendirecek ve yapısal olarak da ortak bulmayı kolaylaştıracak bazı ilave tedbirlerin alınması gerekiyor. Bunlara ilişkin bazı öneriler şu şekilde sıralanabilir:

• Vergi teşvikinin aşamalı olarak limited ve anonim şirketlere sağlanması
• Limited ve anonim şirketlerin büyüklüklerine göre Türk Ticaret Kanunu’na göre bağımsız denetime tabi tutulması
• Girişimcilerin, ilgili bakanlıklar ve üniversitelerin kuracağı iş birliğiyle ‘Temel İşletmecilik’ eğitimine tabi tutulması
• Eğitimlere tabi tutulanlara ilave teşvikler öngörülmesi
• Kadın girişimcilerin ekonomik hayata katılımlarının ve ticari faaliyetlerinin sürdürülebilirliği için daha fazla desteklenmesi
• Girişimciler üzerine eylem planı geliştirilmesi ve performansın takvime bağlanarak ölçülmesi

___

Burada yer alan yazılar, finansal bilgiler, birikim ve tasarruf önerileri, genel yorum ve tavsiyelerden oluşmakta olup yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım, birikim ya da tasarruf kararı verilmesi ve hareket edilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.