Doğanın Sürdürülebilirlik Refleksi: Ekolojik Niş Nedir?

Biliyoruz ki ekosistemlerin devamı için her canlının yerine getirmesi gereken bir görevi var. Sağlık, beslenme, üreme gibi bu yaşamsal görevlerin gerçekleşmesinde ‘ekolojik niş’lerin varlığı hayati önem taşıyor. Çünkü bu kavramla aslında bir türün belirli bir çevrede yaşama gereksinimini ve bu çevre üzerindeki etkilerini anlatıyoruz. Bu yönüyle doğadaki düzenin varlığını ekolojik nişlere borçluyuz desek yanılmış olmayız. Peki ekolojik niş daha detaylı olarak ne demek? Gelin konuyla ilgili bilgilere biraz daha yakından bakalım!

Ekolojik niş ne demek?

Ekolojik niş dediğimizde belirli bir bölgede yaşayan canlı türünü kastediyoruz. Bu çölün ortasında bir kaktüs veya okyanusun derinliklerinde yaşayan bir balina olabilir. Biri yalnızca su altında yaşayabilirken öteki suyun üstünde yaşayabilir. Yani doğada yaşama koşulları tamamen farklı. İşte ekolojik niş yalnızca bir bölgedeki türleri değil onların hayatta kalma koşullarını da içine alıyor.

Bir canlının belirli bir ortamda yaşaması için kaç faktörden söz edebiliriz? Sıcaklık, nem, toprak yapısı, besin miktarı, gölge… Liste uzayıp gider. Ancak tüm bunlar sağlandığında bile o canlıyı yok edebilecek bir riskten söz edebiliriz. Bu da kendilerinden daha güçlü olan diğer bir türün varlığı! Yani çevresel koşulların yanı sıra savaştığı veya besin olarak tükettiği diğer canlıların varlığı da bir türün ekolojik nişini yani o ortamda bulunma ihtimalini belirler.  

Ekolojik niş kavramının detaylarına biraz daha inelim. Bir türün hayatta kalmak için gösterdiği tüm çaba ekolojik niş içerisinde değerlendirilir. Örneğin çöldeki kaktüsten bahsetmiştik. Bu bitki türü kuru ortamda nefes alabilmek için çeşitli adaptasyonlar geliştirmiştir. Sonuçta su kaybını önleyecek şekilde iğne yapraklı olarak karşımıza çıkar. Yani bulunduğu niş onun yaşam tarzını ve adaptasyonunu belirlemiştir.

İster içgüdüsel ister bilinçli deyin. Her canlı doğada hayatta kalmak için çaba gösterir. Tam da bu nedenle aynı ekolojik nişe sahip iki farklı canlı türü hiçbir zaman aynı ortamda barınamaz. Bunun sebebi hayatta kalma refleksleridir. Yani her ikisi de aynı koşullar altında yaşayabileceğinden güçlü olan diğerini yok eder. Çayırlarda otlanarak beslenen farklı hayvanları ele alalım. Sığırlar ve kangurular. Aynı ekolojik nişe sahipler ama farklı ortamlarda yaşıyorlar.

Ekolojik nişin önemi nedir?

Ekolojik niş, canlının bulunduğu ortamdaki birçok faktörden etkilenerek oluşur. Aynı ortamda yaşayan birbirinden farklı nişe sahip canlılar, sürekli etkileşim halinde olurlar. Bakın arılar ve çiçekler buna en güzel örnek olabilir. Bal arıları çiçeklerden topladıkları öz ve polenlerle bal yapar. Taşıdıkları polenleri diğer çiçeklere dağıtan çalışkan arılar, çiçeklerin çoğalmasını sağlar.

Canlıların arasındaki iş birlikleri, türlerinin varlığını sürdürmeleri için gereklidir. Belirli bir ortamda yaşayan canlıların hepsi durmaksızın birbirleriyle etkileşim halindedir. Biz görmesek de doğa her an hareket eder. İşte bu ilişkilerin birleşimine de ekosistem denir. Tabi buna sıcaklık, nem, yükseklik gibi fiziksel ve çevresel faktörleri de eklemeliyiz.

Ekosistemdeki canlıların miktarı da önemlidir. Bazı canlıların sayılarındaki değişim ya da ortama dahil olan yeni bir canlı, ekosistemi mutlaka etkileyecektir. Yeni koşullarda oluşacak rekabet ortamı ve yeni iş birlikleri, dengeyi yeniden inşa eder. İşte ekolojik nişler sayesinde bu düzen korunur. Böylelikle türler varlığını sürdürebilir ve doğa kendini yenilemeye devam eder.

Sürdürülebilir yaşam için doğayı izle

Ekolojik niş, bize aslında doğanın kendi kendini sürdürmek için girişimleri olduğunu gösteriyor. Bu girişimlerden bazıları binlerce yıldır sürerken bazıları belki de yeni başlıyor. Bir elma ağacını düşünün. Uygun koşulları bulduğunda mutlaka elma verecektir. Bu koşulların yaratılması için ekolojik nişler devreye giriyor ve canlılık kendini devam ettiriyor.

Özetle ekolojik nişler, doğanın sürdürülebilirlik refleksi. Türlerin devamlılığı ve doğadaki sürdürülebilirliğin varlığı onlara bağlı. Bu refleksin bir gün yok olması mümkün mü bilmiyoruz ancak buna engel olmak elimizde. Çünkü yaşam varsa hepimiz için var. Doğanın kaynaklarını ve biyoçeşitliliği koruyarak dünyaya ve geleceğe daha iyi bakabiliriz.