Dijital Vatandaşlık Nedir?

Günümüz dünyasında dijital teknoloji artık bir lüks değil, bir gereklilik. Eğlenceden eğitime, alışverişten bankacılık işlemlerimize kadar, modern toplumda çevrimiçi dünyayla bağlantıda olmadan var olmak neredeyse imkânsız. İnternetin yükselişiyle birlikte hayatımızın büyük bir kısmını artık çevrimiçi geçiriyoruz ve toplumun dijitalleşme süreci hızlanıyor. Bu hızlı değişim, dijital vatandaşlık, dijital yaşamda gezinmek için roller, sorumluluklar ve beceriler hakkında bilgi sahibi olma ihtiyacını ortaya çıkarıyor. Peki dijital vatandaşlık nedir, neden önemlidir, dijital vatandaşlığın ilkeleri nelerdir gelin birlikte bu sorulara yanıt arayalım.

Dijital vatandaşlık nedir?

Dijital vatandaşlık, dijital teknolojileri güvenli ve sorumlu bir şekilde kullanma becerisi olarak tanımlanabilir. Dijital vatandaş ise, interneti ve dijital teknolojileri etkin ve doğru bir şekilde kullanmak için bilgi ve becerilerini sürekli geliştiren, ayrıca toplumla ilişki kurmak ve etkileşimde kalmak için dijital teknolojileri ve interneti uygun ve sorumlu şekilde kullanan kişilerdir. Modern dijital teknolojiyi kullanan herkes dijital vatandaş olarak kabul edilebilir. Ancak iyi bir dijital vatandaş olmak, teknolojinin faydalarıyla birlikte veri güvenliği, veri ihlalleri, siber zorbalık, internet güvenliği gibi birçok konuda bilgi sahibi olmayı gerektirir.

Yani iyi bir dijital vatandaş;

• Çevrimiçi dünyada neyin doğru neyin yanlış olduğunu bilir ve teknolojiyi kullanırken doğru seçimler yapar.
• İnternet, bilgisayar, akıllı telefonlar gibi her gün kullandığımız teknolojilerin sorumlu ve etik kullanımını savunur ve buna bağlı kalır.
• Çevrimiçi ortamda olumlu ve sağlıklı etkileşimleri teşvik eder, yaygın çevrimiçi dolandırıcılıkların, veri ihlallerinin farkındadır.
• Başkalarıyla çevrimiçi etkileşim kurarken empatiye odaklanır, sosyal medyada veya diğer dijital platformlarda siber zorbalıktan kaçınır.

Neden önemlidir?

En son istatistiklere göre, dünya çapında 5 milyardan fazla kişi aktif internet kullanıcısı, bu da dünya nüfusunun yarısından fazlasını oluşturuyor. Giderek daha fazla insanın günlük faaliyetler için internete bağımlı hale gelmesiyle, internet gizliliğini korumak ve dijital vatandaşlığın doğru ilkelerini öğrenmek hayati önem taşıyor. Çevrimiçi olarak geçirdiğimiz süre arttıkça, dijital dünyanın önemi de bir o kadar artıyor. Dijital dünyada çevrimdışı dünyaya benzer bir şekilde yaşamamıza ve etkileşimde bulunmamıza rağmen, çevrimiçi eylemlerimize her zaman o kadar dikkat etmiyoruz. İşte bu nedenle dijital ortamda bilinçli bir şekilde davranmak, güvenli ve sorumlu bir şekilde gezinmek, aktif ve saygılı bir şekilde yer almak önemli. Çünkü çevrimiçi yaptığımız her şey dijital dünyamızı ve kimliklerimizi etkiliyor. Tabii burada dijital okuryazarlıkla dijital vatandaşlığın arasındaki farka da değinmek gerek. Dijital okuryazarlık, geniş bir yelpazede dijital teknolojilerle eleştirel ve yaratıcı bir şekilde ilişki kurmak için gereken beceri ve bilgiyi ifade ederken, dijital vatandaşlık aynı şeyi ayırt edici ve güvenli bir şekilde yapmayı ifade eder.

Dijital vatandaşlığın temel unsurları nelerdir?

Dijital vatandaşlıkta temel ilke, gerçek hayatta sergilemediğimiz davranışları internet ortamında da sergilememektir. Eğitimci Mike Ribble, “Digital Citizenship in Schools” adlı kitabında dijital vatandaşlığın “saygı, eğitim ve koruma” olmak üzere üç ilkesini açıklıyor. Her bir ilke, dijital vatandaşlığın dokuz unsurundan üçünü içeriyor. Gelin inceleyelim.

Saygı

• Dijital erişim: Herkesin dijital dünyaya eşit erişimini savunmak.
• Dijital etik: Çevrimiçi ortamda nasıl davranmamız gerektiğini bilmek. İnterneti saygılı ve empati kurarak kullanmak.
• Dijital hukuk: Dijital varlıkların doğru şekilde nasıl kullanılacağını ve paylaşılacağını anlamak.

Eğitim

• Dijital iletişim: Mevcut pek çok iletişim seçeneği arasından doğru araçları seçmeyi öğrenmek.
• Dijital okuryazarlık: Araçları kullanmaktan daha fazlası. Yani dijital materyallerin nasıl doğru kaynaklardan bulunacağını ve değerlendirileceğini bilmek.
• Dijital ticaret: Dijital ortamda alışveriş ve bankacılık gibi işlemleri bilinçli ve doğru bir şekilde gerçekleştirmek.

Koruma

• Dijital hak ve sorumluluklar: Mahremiyet ve ifade özgürlüğü gibi temel dijital hakları anlamak.
• Dijital güvenlik: Program indirirken veya bir bilgiye erişmeye çalışırken bunu doğru kaynaklardan yapmak. Gizlilik ayarlarını kontrol ederek bilgilerin nasıl korunacağını bilmek.
• Dijital sağlık: Uzun süre internet kullanımına bağlı olarak ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarının farkında olmak ve bu konuda önlem almak.

Daha fazla insanın birbirine daha bağlı olduğu bir topluma doğru ilerliyoruz ve bu nedenle, hepimizin sorumluluklarımızın farkında olmamız ve kendi dijital yaşamlarımızı yönlendirebilmemiz hayati önem taşıyor. İşte bu yüzden iyi bir dijital vatandaş olmak için önce dijital vatandaşlığı anlamak, temel unsurlarını ve ilkelerini öğrenmek gerekiyor.