Güvenli İnternet: Çocuklar için Siber Güvenlik

Evde, kafede, yolda, okulda, kısacası hayatımızın her noktasında yer alan internet için deniz derya bir dünya desek yeridir. Bugün dijital bir dünyada yaşıyoruz ve hayatımızın büyük bir kısmında çevrimiçiyiz. 

We Are Social ve Meltwater tarafından yayımlanan "Digital 2025 Global Overview Report" verilerine göre, dünyada internet kullananların sayısı 5,56 milyar kişiye ulaştı. Bu da dünya nüfusunun yaklaşık %67,9'una denk geliyor. Yetişkin bir kullanıcı günde ortalama 6 saat 38 dakikasını çevrim içi geçiriyor. Sosyal Aktif sosyal medya kullanıcı kimliği sayısı 5,24 milyar oldu (nüfusun %63,9'u). Yine aynı raporda Türkiye verileri de var. Türkiye'de internet kullanıcı sayısı yaklaşık 77,5 milyon seviyesine ulaştı. Bu, ülke nüfusunun %88,3'ünün olduğu anlamına geliyor. Türkiye'deki kullanıcılar günde ortalama 7 saat 13 dakikasını internette harcıyor. Bu süre, dünya ortalamasından (6 sa 38 dk) oldukça yüksek. Türkiye’de aktif sosyal medya kullanıcı sayısı ise yaklaşık 62,3 milyon kişiye (%70,9) ulaştı. Günlük sosyal medya süresi ortalama 2 saat 43 dakika olarak ölçüldü.

İnternet çocuklarımız için de yeni dünyaları açan bir kapı. Bu durum hem birçok avantaj hem de bazı riskler içeriyor. Özellikle okul çağındaki çocukların okulda, evde ve oyun zamanlarında interneti sıklıkla kullandıkları için daha fazla güvenlik riskiyle karşı karşıya kaldıklarını söyleyebiliriz.

Peki çocuklar için siber güvenlik nedir, hemen hemen her şey hakkında bilgi edinebildiğimiz internette çocuklar için ne gibi riskler mevcut, onları bu risklerden korumak için ne gibi önlemler alabiliriz gelin birlikte bakalım.

Siber güvenlik nedir?

Tüm bu sorulara cevap vermeden önce siber güvenliğin ne olduğunu kısaca açıklamakta fayda var. Bilgi teknolojisi güvenliği veya elektronik bilgi güvenliği olarak da bilinen siber güvenlik; bilişim sistemlerini kötü amaçlı saldırılardan koruma uygulamasıdır. Bu kavramdan bahsedildiğinde akla ilk gelen, bilgi teknolojileri tarafında fiziksel ve yazılımsal güvenlik alanı olsa da, operasyon güvenliğinden hedef kitlelerin güvenliğine kadar birçok kavramı bünyesinde barındıran bir terminolojiye sahiptir.

Çocuklar için internette ne gibi riskler mevcut?

Bilgisayarlar ve internete bağlı cihazlar iş, oyun veya okul ödevleri için daha yaygın hale geldikçe, ebeveynlerin çocuklarını internetteki sayısız riskten koruma gerekliliği de artıyor. İnternette çocukları etkileyebilecek çeşitli riskler var. Bunlara birkaç örnek verelim:

• Sosyal medya mesajlarında veya oyun sohbet odalarında çocuklara yönelik siber zorbalık, kimlik avı dolandırıcılığı yapan kişiler,
• Yaşa uygun olmayan veya incitici içerikler,
• Müzik veya video dosyaları dahil olmak üzere korsan malzemelerin indirilmesi,
• Yalnızca bir web sitesini ziyaret ederek kötü amaçlı programların çocukların bilgisayarına otomatik olarak yüklenmesine neden olan doğrudan indirmeler,
• P2P dosya paylaşım programlarında, web bağlantılarında daha fazlasında görülebilen kötü amaçlı yazılımlar,
• İstenmeyen reklamlar, açılır pencereler ve reklam yazılımı programları.
• Yapay zekâ ile üretilmiş "deepfake" videolar veya yanıltıcı haberler aracılığıyla çocukların gerçeklik algısının bozulması.
• Fiziksel aktivite azlığına bağlı obezite, uyku bozuklukları ve dikkat eksikliği.
• Sosyal medyadaki kusursuzlaştırılmış hayatlar ve filtreli görüntüler nedeniyle çocuklarda oluşan beden imajı bozukluğu ve özgüven kaybı.

Bu listeyi uzatmak mümkün ancak moralimizi bozmayalım ve çocuklarımızı internetteki risklerden korumak için ne gibi önlemler alabileceğimize odaklanalım.

Çocuklar için siber güvenlik ipuçları

Şimdi gelelim çocuklar için siber güvenliğe. Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK), Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması kapsamında 6-15 yaş grubundaki çocuklara uyguladığı 2024 yılı Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması'na göre son üç senede bu yaş kategorisinde internet kullanımı ciddi şekilde arttı. 6-15 yaş kategorisinde internet kullanımı 2021 yılında %82,7 iken 2024 yılında %91,3 oldu. Cinsiyete göre incelendiğinde, erkek çocukların internet kullanım oranı 2021 yılında %83,9 iken 2024 yılında %92,2; kız çocukların internet kullanım oranı ise 2021 yılında %81,5 iken 2024 yılında %90,3 olduğu görüldü. Yine araştırmaya göre, 2024 yılında, Çocukların internet üzerinden en çok video izlediği sonucuna ulaşıldı: %83,9. Video izlemeyi, %75 ile ödev, öğrenme veya çevrim içi derslere katılma faaliyeti takip etti. Oyun oynama veya oyun indirme %72,7 ile üçüncü, sosyal medyada vakit geçirme %72,6 ile dördüncü sırada yer aldı. Çocukların internette en az yürüttüğü faaliyet ise %13,2 ile e-posta gönderme veya alma oldu. 

Çocuğunuz için internet güvenliği sağlamak öyle sanıldığı kadar teknik bilgi gerektirmiyor, alınabilecek bazı önlemlerle çocuklar için güvenli bir internet ortamı sağlanabilir. İşte birkaç ipucu:

Çocuklarınızın internet erişimini yönetme ve izleme: Bunu gerçekleştirmek için iki yöntem var. Biri ebeveyn denetimi yazılımı, diğeri ise antivirüs yazılım programları. Ebeveyn denetimi yazılımı, genellikle internet güvenliği çözümleri ile birlikte sunulur ve çocukların internette geçirdiği zamanı yönetme olanağı verir. Antivirüs yazılım programları ise çocukların farkında olmadan ziyaret edebileceği web sitelerindeki casus yazılımlar ve virüsler gibi sorunlarla başa çıkmaya yardımcı olur.

Çocuklarınıza güvenmek ve saygı duymak: Çocuklar için siber güvenlik, ebeveyn denetimleriyle başlar ve antivirüs yazılım programlarıyla desteklenir. Tabii ebeveyn denetimi demek onlar üzerinde aşırı baskı kurmak demek değil. Yani kendi seçimlerini yapmaları konusunda çocuklara fırsat verilmesi onların büyürken öğrenmesini sağlayacaktır. Tabletler ve akıllı telefonlardan oluşan bir dünyaya doğan ve internette pek çok yetişkinde olmayan bir rahatlığa sahip olan çocuklarımız bu rahatlık yüzünden riskleri göremeyebilirler. Çocuğunuza güvendiğinizi ve saygı duyduğunuzu belirterek internet kullanımını sınırlandırma hakkında konuşabilirsiniz. Sorumluluk alma konusunda ona güvendiğinizi hissettirirseniz bir sorun yaşadığında sizinle rahatça paylaşabilir. Doğru bir iletişim ve tutumla çocuklarınızın internette geçirdiği zamanı daha az endişe verici hale getirebilirsiniz.

Yabancılarla konuşmamak gerektiğini anlatmak: Çocuklarımızı her dakika izleyebilmemiz mümkün değil. İster arkadaşlarıyla çevrimiçi oyunlar oynasın, ister sosyal medyadaki sohbetlere katılsın, çocuklar her gün yabancılarla iletişim kurar. Bu yabancılar siber zorba veya kimlik avı dolandırıcısı olabilir. Çocukları kişisel bilgilerini vermeleri için kandırır; avatarların arkasına saklanırlar. Adları veya adresleri gibi bilgileri paylaşmadan veya çevrimiçi tanıştıkları biriyle konuşmadan önce çocuklarınıza sizinle konuşmalarını söyleyin. Onları üzen veya korkutan bir şey gördüklerinde hemen size söylemeliler. Çocuklarınızın, iletişim kurduğu kişilerin söyledikleri kişiler olamayabileceğini bilmeleri gerekir. Birisi yaşıtları gibi görünse, ses çıkarsa veya davransa bile bu kişilerin kendilerini kandırabileceğini belirtmeniz doğru olacaktır.

Siber zorbaları engellemek ve şikâyet etmek: Oyun sitelerinde ve sosyal medyada, bazı insanlar başkalarıyla alay etmek, onlara zarar vermek için oturum açar. Bu oyuncular siber zorba olarak bilinir. Birinin davranışları çocuğunuzu rahatsız ediyorsa, çocuğunuzun bu durumu size söylemesi gerektiğini ona açıklayın. Söylerse bunu belgeleyerek destek ekibine bildirebilirsiniz ve böylece kişi engellenmiş olur.

Her linke tıklamamak: Siber suçlular, çocukların müzik ve oyunlar aradığını, bağlantılara ve e-posta eklerine güvenme olasılığının daha yüksek olduğunu biliyorlar. Çocuğunuz bu bağlantılardan birine tıklarsa, yalnızca bilgisayarının değil tüm ağınızın güvenliğini tehlikeye atma potansiyeline sahip bir virüs indirebilir. Güvenli olmayan bağlantıları engelleyen ve her indirmeyi kötü amaçlı yazılım belirtilerine karşı kontrol eden iyi bir internet güvenlik paketi edinerek koruma sağlayabilirsiniz. Ancak ebeveyn kontrolünün yerini hiçbir şey tutamaz. Onlara otomatik olarak “evet” düğmelerine basmamalarını söyleyebilirsiniz.

Sonuç olarak, çocuklarınızla internetteki riskler hakkında anlayacakları bir şekilde konuşmalısınız. Onların güvenliğini sağlamak için yapmanız gerekenleri şu şekilde özetleyelim:

• Çocuklarınızla internette karşılaşabilecekleri potansiyel riskler hakkında konuşun.
• Mümkünse çocuklarınızın bilgisayarlarını ortak kullanılan bir odaya taşıyın.
• Çocuklarınızı, internette yaşadıkları, onları üzen veya kendilerini rahatsız hissettiren herhangi bir şey hakkında sizinle konuşmaya teşvik edin.
• Ailece çocuğunuza internette neler yapıp neler yapamayacağını bildiren bir plan yapın.

Görüldüğü gibi endişeye gerek yok. Doğru tedbir ve yaklaşımlarla çocuğunuzun internet güvenliğini sağlamak mümkün. Siber güvenlik ile ilgili daha fazla bilgi için blog’umuzu takipte kalın!